Steeds meer kinderen groeien op met het spelen van bordspellen. Daar kunnen ze een hoop van leren. Maar toch blijven nog veel kansen onbenut, zeggen Margot en Heidi van Speel je Vaardig. En er valt een hoop te leren van spellen, die bij jou en mij in de kast liggen.
Margot en Heidi bespraken de educatieve waarden van bord- en kaartspellen uitgebreid in aflevering 45 van de Speloptafel-podcast. Die vind je hier.
“Het is niet alleen onze mening”, begint Heidi, “maar het is ook wetenschappelijk bewezen dat kinderen die van jongs af aan veel spellen spelen zich goed ontwikkelen. Denk dan aan de sociale vaardigheden, maar ook aan de executieve vaardigheden.”
Excecutieve Vaardigheden zijn functies als plannen, organiseren en flexibiliteit. “Dat zijn vaardigheden die je heel hard nodig hebt in het dagelijks leven”, gaat Heidi verder. “Het zijn vaardigheden die zich ontwikkelen in de prefrontale cortex, helemaal in je voorhoofd. Hersenen ontwikkelen zich van achter naar voren. Die ontwikkeling gaat door tot het 25e levensjaar, maar vooral tussen de 2 en 5 jaar en tussen de 10 en 14 jaar.”
Volgens de dames kan het inzetten van spellen om bepaalde vaardigheden te trainen redelijk vanzelf gaan. Maar niet helemaal vanzelf, benadrukken de twee en dat is ook hetgeen dat er misgaat op scholen op dit moment. “Er worden wel spellen gespeeld, maar dat alleen is niet genoeg. Wil je echt de executieve vaardigheden ermee trainen, dan zal je ook in gesprek moeten met leerlingen. Doe je dat niet, dan hebben ze een leuk spelletje gespeeld, maar je laat echt kansen liggen.”
Margot Zijtregtop (rechts op de foto) is eigenaresse van Dé Spellenwinkel in Breda. Voordat ze de winkel opende werkte ze in de GGZ. Heidi van der Westerlaken-Vriens (links) komt uit het basisonderwijs en houdt zich daar vooral bezig met meer- en hoogbegaafde leerlingen. Speel je Vaardig is een expertisecentrum voor iedereen die spellen wil gebruiken om denk- en gedragsvaardigheden te ontwikkelen. De boeken en workshops zijn gericht op leraren, trainers en coaches.
Het boek Speel je Vaardig laat zien welke executieve vaardigheden het meest geoefend worden. De spellen die uitgelicht worden liggen bij veel mensen gewoon in de kast.
Volgens Heidi en Margot zijn de spellen in meerdere categoriën in te delen.
Kingdomino – Dit spel valt in de categorie ‘Strategische spellen’, legt Margot uit. “Het is kort en daardoor ook geschikt om in de klas te spelen. Je wordt gedwongen om vooruit te gaan denken. Want als je je tegel pakt, moet je ook al gaan plannen voor de beurt erna.”
Vlotte Geesten – Dit spel valt onder de reactiespellen. “Je moet eerst nadenken, voordat je een speelstuk pakt”, vertelt Margot. “Je moet heel flexibel nadenken. Daarnaast is het ook een kort spelletje en brengt het veel lol met zich mee. Daarom is het ook heel erg geschikt voor het onderwijs.”
Letterlinks – “Ook dit is een reactiespel dat heel erg geschikt is”, zegt Heidi. “Je hebt twee kaarten. Op de ene kaart staan letters en op de andere kaart staan voorwerpen. Dan zoek je zo snel mogelijk een woord dat hoort bij het voorwerp, maar met een letter die op de andere kaart staat. Dat is al te spelen vanaf groep 3, als kinderen leren lezen. En er zit ook een mooie opbouw in.”
The Game – “Dat is mijn persoonlijke favoriet als coöperatief spel”, vertelt Margot. “Het is kort maar krachtig. Je moet samen de kaarten op volgorde leggen, waarin je moet overleggen. Je ziet dat de kinderen toch weer anders met elkaar omgaan. En dus moet je uit zien te leggen waarom je iets wilt en dat de ander daar naar luistert.”
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie:
Iedereen wil spelen
Maar als een kind nu geen zin heeft om spellen te spelen? Eigenlijk bestaat dat niet, zeggen Margot en Heidi. “Dat is het mooie van spellen. Je kan heel eenvoudig beginnen”, legt Margot uit. “En dat maak je ingewikkelder als ze dat willen. En zelfs een potje pesten is al prima. Het is altijd oké om te spelen.”
Margot: “Natuurlijk heb je kinderen die wat weerstand tonen. Maar dan zijn ze bijvoorbeeld bang omdat het misschien te moeilijk is of omdat ze bang zijn om te verliezen. Dan moet je gewoon een level terug. Of je gaat zoeken naar een spel waarin je samenwerkt. Er zijn altijd alternatieven waardoor je kinderen wel kan overhalen.”
“Coöperatieve spellen zijn natuurlijk heel geschikt voor kinderen die faalangst hebben”, vult Heidi aan. ”En eigenlijk werkt het thuis hetzelfde. Maar hier geldt dus ook. Bespreek met de kinderen wat je hebt gedaan en waarom je iets gedaan hebt. Maar zorg vooral dat ze in aanraking komen met spellen. En dat kan echt heel simpel zijn, zoals het optellen van de waarden van twee dobbelstenen. In de lagere groepen van het onderwijs is dat al genoeg.”
Concurrentie van beeldschermen
Maar de rol van bordspellen lijkt de laatste tijd steeds meer concurrentie te krijgen van de televisie, spelcomputer en mobiele telefoon. “Dat hoeft geen probleem te zijn”, zegt Margot. “Zolang het maar een combinatie blijft. Van beeldschermen komen we niet meer af. Maar zorg wel dat je ook fysiek met elkaar aan tafel zit en een spelletje speelt”
“En je hoeft ze niet eens te dwingen om ook een spel te spelen. Als jij met een ander gaat zitten spelen, wordt de nieuwsgierigheid vanzelf gewekt en dan komt het kind er vanzelf bij zitten.”
“Dat zie je in de klas ook”, gaat Heidi verder. “Als iemand begint met een spel zijn er altijd genoeg kinderen die er meteen bij komen staan om te kijken wat er gebeurt. ‘Wanneer mag ik een spelletje spelen’.”
Middelbare scholen
En de oudere categorie? Loopt die ook nog wel warm voor bord- en kaartspellen? “Dat is wel onze ervaring”, zegt Margot. “Kijk de inzet is anders, omdat we met pubers te maken hebben. En ze pakken het misschien net wat afwachtender aan of juist met bravoure.”
En uiteraard komen er natuurlijk andere spellen op tafel. Spellen als Dixit, 30 Seconds en Codenames kunnen geweldige resultaten opleveren. Ook namen als Cross Clues en Jungle Speed zijn aanraders. “Bovendien kan je Dixit en Codenames ook in een andere taal doen en dat kan in het hoger onderwijs ook een positieve rol spelen.”
Naast de boeken Speel je Vaardig (in meerdere leeftijdscategoriën) bieden Margot en Heidi ook complete borspelcollecties aan voor scholen. Daarnaast geven ze ook workshops aan leerkrachten of docenten (ook van middelbare scholen) over de inzet van bordspellen om de executieve vaardigheden te oefenen. Sinds februari is er ook een samenwerking tussen Speel je Vaardig en uitgever 999 Games.
