Als je de gemiddelde spellenkast doorspit zal je het wel zien. Het overgrote deel van de spellen is vertaald. En met de duizenden titels die tegenwoordig jaarlijks uitkomen is de vertaling van spellen een ‘booming business’.
Het zijn best drukke tijden voor Jo Lefebure en zijn team bij The Geeky Pen. In de afgelopen drie tot vier jaar kwamen er al 400 titels langs, die door het kantoor in Gent werden behandeld.
“Niet alle projecten zijn even groot”, legt Lefebure uit. “Gemiddeld heeft een spel, inclusief handleiding zo’n vijfduizend woorden. Maar er zijn ook projecten met honderdduizend woorden. En als je weet dat er ongeveer qua platte tekst zo’n zeshonderd woorden passen op een A4-tje. Dan is dat omgerekend 175 bladzijden met tekst. Die projecten zitten er ook bij.”
Jo Lefebure sprak over het vertalen van spellen in podcastaflevering 55 van de Speloptafel podcast. Die aflevering vind je hier.
Proces
Alle projecten doorlopen min of meer hetzelfde proces. Het komt erop neer dat nadat het ‘intake-proces’ achter de rug is er allerlei data doorgestuurd worden. “Al die teksten zetten we in een vertaaltabel, zodat de vertalers ermee aan de slag kunnen”, legt Lefebure uit. “Dan heb je links de brontekst en rechts de vertaling.”
Tijdens zijn of haar werkzaamheden loopt de vertaler regelmatig tegen onduidelijkheden op. “Die vragen worden allemaal verzameld op een vragenlijst voor de uitgever”, vertelt Lefebure. “Maar vaak heeft de vertaler ook een heel aantal suggesties en voorstellen voor aanpassingen.”
Als die vragen zijn beantwoord dan gaat ook de proeflezer aan de slag. Die neemt onder meer de antwoorden van de uitgever mee. En daarna gaat het naar de grafisch designer. Lefebure: “Dat kan die van ons zijn, maar ook die van de uitgever. Maar daarna volgt nog een laatste controle. Dat is ook de belangrijkste controle, want zo’n designer spreekt natuurlijk niet altijd vijf of zes talen en er zitten altijd wel wat copy-paste foutjes in. Zowel de vertaler als de proeflezer nemen die teksten nog een keer door. En daarna is de handleiding klaar om naar de drukker te gaan.”
Jo Lefebure zette zijn eerste stappen in de bordspellenwereld in 2012, toen als liefhebber van bordspellen. “Ik wist wel dat ik iets wilde doen binnen de vertaalwereld, maar ik wist niet goed wat. Toet heb ik in 2015 contact opgenomen met Asmodee België en ik heb ik op een evenement voor hen gewerkt. En dat jaar ben ik ook begonnen als bordspelvertaler. Na mijn postdoctorale studie digitale marketing besloot ik om The Geeky Pen op te starten.”
Freelancers
Eigenlijk ziet Lefebure zijn vertalers en proeflezers haast nooit. Zo zit de vertaler die het werk naar het Duits vertaalt in Duitsland en de Franse vertaler zit in Frankrijk. “Iedereen zit in zijn eigen land. We hebben wel wat mensen voor de Chinese markt in Duitsland zitten, dat is net wat praktischer.”
De meest voorkomende talen in de vertaalwereld vanuit het Engels zijn Frans en Duits, maar daarna volgen Italiaans en Spaans. “De zogeheten FIGS-talen”, legt Lefebure uit. “Dat verwijst naar French, Italian, German en Spanish. Maar als je een trapje lager gaat dan kom je bij Nederlands, Pools en Tsjechisch. Maar de laatste tijd zie je ook talen opkomen als Mandarijn (Chinees, DD) en Japans. En onlangs hebben we ook nog een spel in het Farsi vertaald, voor het spel Tarbiz.”
Lefebure: “Dat was nog geen makkelijke klus, om iemand voor die taal te vinden. In eerste intstantie kijken we binnen ons eigen netwerk. Vaak kijken we dan ook in de videogamewereld. Dan leren we ze ook de jargon en de stijl aan van de bordspelvertalingen.”
Maar houdt dat dan ook in dat alledaagse bordspellenwereld zoals ‘meeple’ of ‘slag’ zal moeten uitvinden in een nieuwe taal. “Iran is een land waar niet veel spellen worden gespeeld. En vaak is het onderwijssysteem ook iets minder ontwikkeld. De vertaler heeft er echt wel voor gezorgd dat het spel wordt uitgelegd op een manier waarop de mensen het goed kunnen begrijpen. Dan zit er dus iets minder technische terminologie in de handleiding.”
“Wat ook nog een probleem is, is dat het Farsi van rechts naar links wordt gelezen, dus dat was voor het grafische design ook nog een probleem. Maar gelukkig hadden we voor deze klus ook iemand gevonden met een taalkundig diploma en de nodige design-kwaliteiten om de handleiding in het Farsi over te zetten.”
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie:
Onderschatting
Veel uitgevers laten het vertaalwerk doen het eigen personeel of goedwillende vrijwilligers. En daar gaat het nog wel eens mis, zegt Lefebure. De uitkomst is dan grotendeels niet de hoogste kwaliteit. En de gevolgen zijn dan terug te zien in kromme teksten of (nog erger) onduidelijke handleidingen.
“Het is een cliché dat ik wel vaker hoor. Iedereen denkt dat ze het wel kunnen omdat ze ‘goed zijn in taal’. Maar er is toch een bepaalde vorming nodig om een fatsoenlijke zin te schrijven. Het gaat niet alleen om het schrijven zonder spelfouten en grammaticafouten, maar ook de structuur van de zinnen.”
Lefebure heeft nu ruim honderd freelancers tot zijn beschikking om de projecten te vertalen. “De bedoeling van The Geeky Pen is om een soort kwaliteitsnorm te introduceren.”
Volgens Lefebure zijn twee ingrediënten daarvoor essentieel om een goede vertaling te krijgen. Naast een taalkundig diploma moet de vertaler ook een ruime interesse in, en kennis hebben van bordspellen. “Vaak krijg je een van de twee”, gaat Lefebure verder. “Dus je ziet dat uitgevers samenwerken met een traditioneel vertaalbureau dat niet over de jargon beschikt om de speciale structuur die toch wel nodig is.”
The Geeky Pen werd opgericht in de beginperiode van de coronauitbraak Het bedrijf biedt vertalingen aan in 22 talen. Het werk wordt uitgevoerd door vertalers en proeflezers die vaak in het buitenland zitten, zoals Frankrijk, Duitsland, Spanje of Turkije. Onder de grote klanten zitten tal van kickstarteruitgevers, maar ook bedrijven als NSV Games (Duitsland) en Iello (Frankrijk). Naast vertalingen van de kaarten en spelregels, worden ook de spelregels inhoudelijk nagekeken.
Artificial Intelligence
Met de ontwikkeling van software lijkt Artificial Intelligence ook een steeds grotere concurrent te worden voor vertalers. “We merken op beurzen dat de verwachtingen van uitgevers rondom Artificial Intelligence vaak heel hoog liggen”, zegt Lefebure. “En je kan ook echt leuke dingen doen met AI. Daar ben ik van overtuigd. Maar ik denk ook dat AI de vertalers niet zal vervangen. Voor bordspelvertalingen is toch een gevoelsmatige vertaling nodig die moeilijk door een machine na te maken is.”
Toch ziet Lefebure AI wel als een welkome aanvulling op zijn werkzaamheden. Hij heeft ook plannen om sommige delen daarvan te implementeren voor zijn vertalers. “Maar ik zie AI als een soort stagiair die in jouw bedrijf komt werken. Die kan je helpen bij bepaalde taken, maar je zet een stagiair niet meteen aan het hoofd van je vertaalbureau.”
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie:
Toekomst
Over ruim een jaar viert The Geeky Pen het eerste lustrum. Tot dan zullen er vast weer meer dan honderd projecten het bureau van Lefebure zijn gepasseerd.
“Plannen voor de komende jaren zijn er genoeg. We zijn bezig met een platform om de vertalers nog beter met elkaar te laten samenwerken. Dat helpt bij de consistentie van de vertaling en daarmee ook de kwaliteit.”
“Maar, en dat staat echt nog in de kinderschoenen, ik droom er ook nog van om op een bepaald moment zelf spellen te gaan uitgeven. Misschien niet zelf, maar eventueel met een partner die bereid is om met ons samen te werken op Europees niveau en waarmee we eigenlijk verschillende licenties zouden kunnen kopen voor verschillende talen in één keer.”
Meer informatie over the Geeky Pen vind je hier: https://www.geekypen.com
Jo Lefebure sprak over het vertalen van spellen in podcastaflevering 55 van de Speloptafel podcast. Die aflevering vind je hier.
